Brama Opatowska - gotycka brama wjazdowa do miasta wzniesiona w XIV w. z fundacji króla Kazimierza Wielkiego. W systemie gotyckich murów obronnych miasta były 4 bramy - Opatowska i nie zachowane - Zawichojska, Lubelska i Krakowska oraz dwie furty, z których zachowała się Dominikańska zwana "Igielnym Uchem", a także 21 baszt obronnych. Razem z murami miejskimi (ocalałymi m.in. przy ul.Żydowskiej) stanowiły system obronny Sandomierza. Brama Opatowska jest XIV-wieczną, o wysokości 30 m., gotycką budowlą z ostrołukową arkadą przejazdową, prowadzącą w głąb miasta.

Bogate miasta, zamożne mieszczaństwo, miało możliwość budowy wspaniałych domów mieszkalnych, kościołów, wznoszenia murów obronnych i innych budowli dla potrzeb miasta. W dawnych wiekach zamożność taką dawał rozległy handel, dobrze zorganizowane cechowe rzemiosło. Średniowieczny Sandomierz leżał na szlakach handlowych, posiadał przywilej składu. Miasto było zasobne i mimo najazdu ludów ze wschodu, pożarów i innych klęsk, zawsze się odbudowywało. Kupcy sandomierscy zajmowali się handlem, sprowadzali towary z różnych stron, dostarczali je również kupcy przyjezdni. W celu magazynowania towarów potrzebne były składy.

Pierwotny gotycki ratusz wzniesiono wkrótce po najeździe Litwinów w 1349 r. Był on budowlą na planie kwadratu zwieńczoną wysoką ośmioboczną wieżą. Część południowa ratusza pochodzi z tego okresu. W XVI w. został rozbudowany w formę wydłużonego prostokąta i zwieńczony attyką ze sterczynami. Barokową wieżę z zegarem miejskim dobudowano w wieku XVII. W pomieszczeniach parteru mieści się oddział Muzeum Okręgowego (w zbiorach m.in. słynne Szachy Sandomierskie z XII w.), w piwnicach klub "Lapidarium" Sandomierskiego Stowarzyszenia Kulturalnego, a na piętrze pomieszczenia reprezentacyjne

Na Wzgórzu Zamkowym od momentu włączenia ziemi sandomierskiej do państwa Mieszka I mieścił się ośrodek władzy administracyjnej i państwowej. Gród sandomierski był siedzibą komesa prowincji, kasztelana, wojewody i starosty sandomierskiego. Pełnił funkcję stolicy księstwa sandomierskiego przez 182 lata, a po zjednoczeniu kraju przez Władysława Łokietka do rozbiorów był rezydencją polskich władców. Zamek wzniesiony w miejscu pierwotnej warowni istniejącej od X wieku.

dom dlugoszaDom Długosza - dawna mansjonaria wzniesiona w 1476 r. z fundacji Jana Długosza i przekazana księżom ze Zgromadzenia Mansjonarzy, sprawującym służbę bożą w kolegiacie. Obiekt dwuipółtraktowy z obszerną sienią, do której wprowadzają dwa późnogotyckie portale. Od południa, nad wejściem tablica fundacyjna z herbem "Wieniawa" Jana Długosza. W XVI w. budynek zwieńczono attyką. W latach 1934-1936 został on wyremontowany i regotycyzowany. Od 1937 r. mieści zbiory Muzeum Diecezjalnego. Autorem ekspozycji muzealnej był Karol Estraycher.

katedraKatedra p.w. Narodzenia Marii Panny i bł. Wincentego Kadłubka. - wzniesiona w miejscu pierwotnej romańskiej kolegiaty wybudowanej z ciosów piaskowca, wzmiankowanej od 1148 r., fundowanej przez Kazimierza Sprawiedliwego w 1191 r. Przy niej funkcję prepozyta pełnił kronikarz i późniejszy biskup krakowski Wincenty Kadłubek z rodu Łabędzi. Uczony ten jest uznawany za patrona miasta. Kolegiata została zniszczona przez Tatarów w 1260 r., odbudowana w stylu gotyckim, a następnie zniszczona przez Litwinów w 1349 r. W 1360 r.

dzwonnicaDzwonnica zostala wybudowana w XVIII wieku. Barokowa dzwonnica posiada bardzo okazaly kamienny portal dzieki ktoremu dzwonnica jeszca bardziej zyskuje na swoim i tak okazalym i pieknym wygladzie. warto wiedziec jeszcze ze zawsze o godzinie 21 dzwon uderza 9 razy ku pamieci i czci poleglych w bitwie pod Warna.

Kościół Św. Jakuba wraz z klasztorem dominikańskim jest jednym z najstarszych kościołów ceglanych na terenie Polski i najstarszą fundacją dominikańską w kraju. Wzniesiony z fundacji Iwona Odrowąża w latach 1226-1250 dla drugiego po krakowskim konwentu dominikanów w Polsce. Kościół wzniesiono jako trójnawową bazylikę z wydłużonym trójprzęsłowym prezbiterium, utrzymany w stylu romańskim, zarówno w ascetycznym wnętrzu, jak i z zewnątrz.. Do kościoła przylegają zachowane w części skrzydła klasztoru, dzwonnica z 1314 r. oraz kaplica poświęcona męczennikom sandomierskim z połowy XVII w.

sw pawelKościół św. Pawła - parafia Św. Pawła założona została w 1226 r. przez Biskupa Krakowskiego Iwona Odrowąża. Powstał dla celów parafialnych w osadzie wczesnomiejskiej po zajęciu przez dominikanów dotychczasowej parafii św. Jakuba. Obecny kościół w miejscu pierwotnego, drewnianego wzniesiono w XV w., w zrębie gotycki, został znacznie powiększony w XVII w., zwraca uwagę wyposażeniem, pochodzącym z lat ok. połowy XVII w. i sztukateriami na sklepieniach oraz złoceniami. W XVIII w. do świątyni dobudowano od strony południowej kaplicę św. Barbary, patronki bractwa działającego przy kościele od 1719 roku. Od strony północnej, na stoku Wąwozu Piszczele rozciąga się Cmentarz Świętopawelski, założony w 1810 r.

sw michalPobenedyktyński kompleks klasztorny z kościołem św. Michała, obecnie siedziba Wyższego Seminarium Duchownego, ul. Żeromskiego 6. Zajmuje znaczą powierzchnię Wzgórza Zawichojskiego. Konwent zakonny benedyktynek został sprowadzony w 1613 r. przez Elżbietę Sieniawską, a szereg budynków w stylu barokowym zostało wzniesionych na przestrzeni kilkudziesięciu lat XVII wieku. Kościół jest jednonawowy nakryty sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi podtrzymywanymi przez zdwojone, jońskie pilastry.